Những Thứ Gì Làm Chúng Ta Sợ Hãi?

Vào năm 1998, tại một trường trung học ở Tennessee, một giáo viên than phiền về mùi “giống xăng” trong lớp học của cô. Ngay sau đó, cô bị bệnh, báo cáo các triệu chứng như buồn nôn, khó thở, chóng mặt và đau đầu. Gần như ngay lập tức một số học sinh trong lớp học của cô bắt đầu trải nghiệm các triệu chứng tương tự và, không lâu sau, phần còn lại của trường đã bị ảnh hưởng.

Xem thêm :

• Sự Thật Về Giấc Ngủ Và Sở Hữu ‘Giấc Ngủ Thông Minh’
• 10 Thay Đổi Trong Cuộc Sống Giúp Xua Tan Căng Thẳng

Tòa nhà đã được sơ tán, trực thăng, xe cứu thương và cảnh sát đến hiện trường. Ngày hôm đó, phòng cấp cứu địa phương đã nhận 80 học sinh và 19 nhân viên; 38 người phải nhập viện qua đêm.

Nhưng khí độc độc bí ẩn làm bùng phát dịch bệnh là gì? Các cuộc điều tra nổi lên của cơ quan chính phủ nhưng không tìm thấy gì. Xét nghiệm máu cho thấy không có dấu hiệu bất thường nào. Thay vào đó, theo Timothy Jones một nhà dịch tễ học địa phương, nỗi sợ bị đầu độc đã lan rộng, làm cho não bộ ghi nhận rằng cơ thể đang thực sự bị nhiễm bệnh chẳng hạn và thúc đẩy các triệu chứng kinh nghiệm của mọi người bên trong.

Một báo cáo trên Tạp chí Y học New England cho rằng sự bùng phát đến một hiện tượng được gọi là “bệnh hành vi tập thể”, căn bệnh diễn ra khi nỗi sợ hãi lan truyền như dịch bệnh. Các bệnh nhân được cho rằng, dựa trên hành vi của người xung quanh, nỗi sợ hãi làm cho họ cảm nhận đây là một mối đe dọa và tâm lý dẫn dắt họ cần phải sợ. Từ đó, cơ thể phản ứng các triệu chứng như một người bệnh thực sự.

‘Sự bùng nổ’ ở Tennessee chứng minh rằng mọi người đều có thể sợ hãi – đến mức ốm yếu – mặc dù không có thực sự có bất kỳ mối đe dọa thực sự nào hiện diện. Tuy nhiên, một câu hỏi được đặt ra, những thứ gì làm ta sợ hãi? Bạn sợ cái gì?

Xem thêm :  Những Thay Đổi Trong Cuộc Sống Giúp Xua Tan Căng Thẳng

Tiến sĩ Emily Holmes, một nhà tâm lý học tại Đại học Oxford, người sử dụng một loạt các đoạn phim để dọa mọi người trong phòng thí nghiệm. Nghiên cứu của Holmes mô phỏng các triệu chứng của Rối loạn stress sau sang chấn hay Hậu chấn tâm lý (Post Traumatic Stress Disorder (PTSD))*** bằng cách sử dụng những khoảnh khắc từ các bộ phim đủ đáng sợ để gây hồi tưởng cho người xem sau đó – một dấu hiệu của chứng rối loạn.“Mỗi cá nhân có những thứ làm ta sợ hãi khác nhau. Tôi muốn những đoạn phim của cuộc nghiên cứu sợ hãi đến mức chúng sẽ để lại ấn tượng và từ đó xâm nhập vào ý thức của người xem kể cả khi người đó không muốn xem chúng nữa. Thường thì các đoạn phim liên quan đến bị chấn thương hoặc bị đe dọa, bị giết.”

“Điều này về cơ bản là phù hợp với định nghĩa chấn thương trong DSM-IV [Hướng dẫn chẩn đoán và thống kê các rối loạn tâm thần].” Theo hướng dẫn, chấn thương là một sự kiện liên quan đến tử vong hoặc bị đe dọa hoặc thương tích nghiêm trọng, hoặc một mối đe dọa đến tính toàn vẹn về thể chất của bản thân hoặc của người khác.

Sử dụng một bộ phim với đủ tính chất gây ra sợ hãi cho người xem. Holmes nói: “Trong các mô hình thí nghiệm điển hình, tiếng ồn đáng kinh ngạc hoặc những cú sốc điện được sử dụng để có phản ứng sợ hãi về thể chất”. Nhưng chúng tôi đang cố tạo ra những thứ làm ta sợ hãi kéo dài sau khi xem để nhìn thấy được tác động của PTSD. Những video chủ yếu liên quan đến gây rối và sự kiện khủng khiếp thường mang lại hiểu quả cao.

Tại Đại học Wisconsin, Giáo sư Joanne Cantor cũng đang nghiên cứu một thập kỷ để khám phá xem phim có thể làm chúng ta sợ bao lâu sau khi chúng tôi rời rạp. Trong nghiên cứu của mình, Cantor nói rằng ba chủ đề định kỳ xuất hiện trong những bộ phim mà mọi người nói họ sợ nhất: hình ảnh trực quan đáng lo ngại, mối đe dọa sắp xảy ra và sự thiếu kiểm soát.

Trong các thí nghiệm của cô, Cantor yêu cầu người tham gia viết ra cảm xúc của họ khi họ nghĩ về những thứ làm ta sợ hãi nhất mà họ từng thấy trong bộ phim. Khi cô phân tích các mô tả này, cô phát hiện ra rằng chúng tương tự như bệnh nhân PTSD.

Xem thêm : 6 thay đổi quan trọng về tâm lý con trai ở tuổi 17 cha mẹ phải chú ý

“Bộ nhớ của bạn về bộ phim là một liên kết với cảm xúc khi bạn lần đầu tiên nhìn thấy bộ phim,” Cantor nói. “Nó tương tự như khi chúng ta có một kinh nghiệm đau thương trong cuộc sống thực của chúng ta. Mọi người đã viết rất nhiều về cảm xúc của họ khi họ lần đầu xem bộ phim và với cách nghĩ về nó khiến họ cảm thấy như đang diễn ra một lần nữa. ”

Trên thực tế, những người tham gia cuộc khảo sát của Cantor đã bị ảnh hưởng bởi từ bộ phim này, khiến nhiều người trong số họ mất ngủ và nỗi ám ảnh kéo dài sau bộ phim. Nhưng những thứ làm ta sợ hãi không thể được nhận ra sự khác biệt giữa mối đe dọa thực sự và mối đe dọa giả mạo?

Theo Cantor, đó là bởi vì những bộ phim đáng sợ nhất kích hoạt một phần nguyên thủy của bộ não được gọi là amygdala. Khi xuất hiện những thứ làm ta sợ hãi, khu vực này được cho là hoạt động tích cực trong quá trình quét fMRI.

Trong quá trình quét, kích hoạt của amygdala trùng với phản ứng cơ thể mà tất cả chúng ta đều liên quan đến sợ hãi: tăng nhịp tim, huyết áp, đổ mồ hôi và tỉnh táo – còn được gọi là phản ứng chiến đấu. Khi nó nhận thấy những thứ làm ta sợ hãi, các amygdala gây ra phản ứng thần kinh và kích thích sản xuất yếu tố có ảnh hưởng đến cơ thể. Nó cũng được kết nối với vùng hippocampus, nơi chúng tôi lưu trữ những ký ức của chúng tôi, để nó có thể nhắc nhở chúng ta sợ khi chúng ta gặp lại cùng những thứ làm ta sợ hãi.

Nó là một phần của bộ não bị đánh thức khi chúng ta nhận thấy một mối đe dọa.

Canty cho biết: “Amygdala không kiểm soát được những gì chúng ta nghĩ, mà đúng hơn là phản ứng cơ thể theo bản năng của chúng ta đối với một sự kiện. “Nó phát triển để khi chúng tôi bắt gặp những thứ làm ta sợ hãi, bất kể có thật hay không, nó sẽ sinh ra phản ứng. Ký ức của bạn trong vùng hippocampus làm bạn nhớ lại những gì bạn cảm thấy khi lần đầu tiên bạn gặp sự kiện đó. ”

Xem thêm : Nỗi sợ hãi giúp ta trở nên mạnh mẽ hơn

Thật không may, các cuộc nghiên cứu cho thấy khó có thể khiến cho amygdala ghi nhận lại rằng thực tế những thứ làm ta sợ hãi vốn không có gì phải sợ. “Thật khó cho tâm trí của chúng ta để giảm bớt các phản ứng sinh lý khi chúng ta thấy những thứ làm ta sợ hãi” Cantor nói. “Ví dụ, những người có phản ứng bất lợi với bộ phim cá mập (Jaws) không chỉ thấy mình sợ đi vào đại dương, mà còn thấy mình sợ đi vào sông và hồ, mặc dù họ biết không có khả năng tìm thấy một con cá mập. Điều này cũng đúng với những mô tả về siêu nhiên trong phim; chúng ta sợ một thứ gì đó với sức mạnh như vậy vượt quá khả năng kiểm soát của chúng ta, và tâm trí ý thức của chúng ta không thể đảo ngược điều đó. ”

Nhưng làm thế nào để các nhà làm phim quản lý để có được amygdala của chúng ta để khơi gợi lên những thứ làm ta sợ hãi? “Lấy ví dụ như Hitchcock, anh ta đã tiêm các mối đe dọa vào những nơi lành tính nhất, như một vòi hoa sen,” Cantor nói. “Anh ấy cũng biết rằng hồi hộp, mối đe dọa, sẽ khiến chúng ta phản ứng, rút ra những trải nghiệm không thoải mái khi sợ hãi.”

Một nghiên cứu của Richard Bryant tại Đại học New South Wales ở Úc, phát hiện ra rằng những người nhảy dù mới làm quen thường nghĩ rằng việc chuẩn bị cho một bước nhảy có vẻ dài hơn nhiều so với thực tế. Phản ứng của họ phát sinh từ kinh nghiệm về mối đe dọa sắp xảy ra từ một chiếc máy bay khiến họ cảm thấy thời gian trôi qua chậm hơn.

Vì vậy, có vẻ như các đạo diễn và nhà nghiên cứu cũng khai thác các ký ức về những thứ làm ta sợ hãi của chúng ta để dọa chúng ta. Nhưng nó không kết thúc ở đó; phim có thể khiến chúng ta sợ hãi đơn giản bằng cách mở đầu là phần giới thiệu những điều mà hướng chúng ta cần phải sợ hãi.

Nghiên cứu được tiến hành tại Đại học Sussex bởi Giáo sư Andy Field đã phát hiện ra rằng các chương trình như Doctor Who dọa trẻ em bằng cách khai thác những thứ làm ta sợ hãi một cách tự nhiên ở các giai đoạn cụ thể trong sự phát triển của chúng.

Xem thêm : Các Đầu Sách Tâm Lý Mà Con Gái Nên Đọc Ít Nhất Một Lần Trong Đời

Field nói: “Nếu bạn nhìn vào cách trẻ em phát triển, có những mô hình khá đặc biệt về những gì chúng sợ ở các độ tuổi khác nhau. “Trẻ em có xu hướng sợ bất cứ điều gì lạ trong môi trường của chúng. Khi chúng lớn hơn một chút, chúng có xu hướng tập trung vào động vật hoặc những thứ siêu nhiên, như ma và yêu tinh. Sau đó, trên tám tuổi đứa trẻ lo lắng về những thứ như thương tích cá nhân và bị thương. Đối với tuổi vị thành niên, những thứ làm ta sợ hãi có xu hướng là mối quan tâm xã hội hơn. ”Vì vậy, có vẻ như ẩn nấp trong bộ não của chúng ta, là những nỗi sợ tự nhiên thực sự quá mạnh mẽ. Trong nghiên cứu của mình, Field đã xem liệu tập phim The Water of Mars (Người về từ sao hỏa), được phát sóng vào năm 2009, có thực sự được dành cho trẻ em không nếu cha mẹ cung cấp một số ngữ cảnh vào thời điểm đó. Tập phim đã thấy những con thây ma đang cố gắng ăn tối với bác sĩ. “Tôi sẽ không đẩy nó quá xa,” Field nói, “nhưng phải đối mặt với những thứ làm ta sợ hãi theo khoảng cách chỉ cách một cánh tay này là khá quan trọng để phát triển sự ổn định tình cảm và cách để đối phó với những tình huống khó khăn.”

Xem thêm: Lý Giải Về Hành Vi Của Con Người

Nhưng tại sao không phải nỗi sợ hãi của chúng tôi bắt kịp với thế giới xung quanh chúng ta? Nhà thần kinh học toán học Anders Sandberg, người làm việc tại Viện Nhân văn tại Đại học Oxford, dành thời gian của mình nghiên cứu thế giới có thể kết thúc theo nhiều cách khác nhau. Ông nói rằng cách sinh học của chúng ta hướng đến nhận thức các mối đe dọa, vì vậy nó rất khó để phát hiện mối nguy hiểm hiện đại, tương tự như sự thờ ơ của chúng ta đối với khủng hoảng nhiên liệu. Phát biểu trong năm 2010 về cuộc khủng hoảng nhiên liệu, ông nói “Hệ thống sợ hãi của chúng ta phát triển trong một môi trường tự nhiên, nơi những thứ mà bạn cho là sợ là rất cụ thể. Vấn đề là khủng hoảng nhiên liệu cực kỳ trừu tượng.

“Thậm chí nỗi sợ hiện đại không rõ ràng với chúng ta rằng có bất kỳ lợi ích nào nếu lo sợ về cuộc khủng hoảng. Nói chung, những thứ làm ta sợ hãi trong xã hội hiện đại chưa thật sự khiến não bộ chúng ta ghi nhận cần thiết sợ hãi về nó. Bạn không thể làm bất cứ điều gì ngoại trừ cảm thấy xấu về nó. Bằng cách so sánh, sợ một con sói, có một phần thưởng đó là nhận thức sợ hãi khiến cơ thể chúng ta phản ứng lại, một trong số đó là sự cố gắng sống sót – điều đó làm cho nó đáng giá. ”

Nhưng chúng ta có nên tiến hóa để lo sợ hãi những sự kiện hiện đại hơn không? Trong thực tế, đối phó với những thứ làm ta sợ hãi khiến cho tôi cảm thấy như tôi có một sự kiểm soát, nó có thể giúp ích hơn nhiều so với việc không nhận thức đây là điều cần sợ hãi và rồi thờ ơ với nó. Nếu bạn biết những gì bạn đang sợ, thì bạn có thể thực sự tìm ra cách đối phó với nó và không có gì để sợ hãi nữa cả.

* PTSD là một rối loạn tâm lý, tổn thương về mặt tinh thần, biểu hiện bằng các chứng lo âu rõ rệt sau khi đương đầu với sự kiện gây tổn thương và vẫn tiếp tục kéo dài sau đó dù sự kiện đã kết thúc từ lâu.

Website: www.sciencefocus.com

Người dịch: Kai.

Trở Về Trang: Tâm Lý Học Hiện Đại