Hiệu Ứng Hào Quang: Trông Mặt mà Bắt Hình Dong Liệu Có Đúng Hay Không?
Hiệu ứng hào quang là một loại thiên vị của nhận thức. Hiệu ứng này có thể ảnh hưởng đáng giá của chúng ta về một người từ cảm nhận hay ấn tượng tổng thể về họ.
Hiệu ứng hào quang là một loại thiên vị của sự nhận thức.
Ví dụ như: ấn tượng tổng thể của bạn về một người (“Anh ta thật tử tế”) sẽ tác động đến đánh giá của bạn về người đó (“Anh ấy cũng thông minh”).
Một ví dụ tuyệt vời về hiệu ứng hào quang này là ấn tượng của chúng ta về người nổi tiếng. Do chúng ra cảm nhận rằng họ hấp dẫn, thành công và dễ mến nên chúng ta có xu hướng cho rằng họ thông minh, tốt bụng và hài hước.
1. Lịch sử của hiệu ứng hào quang – Halo Effect
Nhà tâm lý học Edward Thorndike lần đầu tiên đưa ra thuật ngữ này trong một bài báo năm 1920 với tiêu đề “The Constant Error in Psychological Ratings”. Trong thí nghiệm được mô tả trên bài báo, Thorndike yêu cầu các cán bộ chỉ huy trong quân đội đánh giá một loạt các phẩm chất của những người lính cấp dưới. Những đặc điểm được đánh giá bao gồm khả năng lãnh đạo, ngoại hình, trí thông minh, lòng trung thành và tin cậy.
Vậy tại sao ấn tượng tổng thể của chúng ta về một người lại tạo ra hiệu ứng hào quang – “vầng hào quang”
Ông thấy rằng việc một phẩm chất được xếp hạng cao sẽ dẫn đến một số phẩm chất khác cũng được xếp hạng cao, trong khi nếu có những điều bị đánh giá tiêu cực thì dẫn đến một số đặc điểm cũng bị xếp hạng thấp hơn.
Vậy tại sao ấn tượng tổng thể của chúng ta về một người lại tạo ra hiệu ứng hào quang, gây ảnh hưởng đến đánh giá của chúng ta về những đặc điểm cụ thể? Các nhà nghiên cứu đã tìm thấy ở đây có vai trò của sức hấp dẫn. Nhiều nhà nghiên cứu khác đã nhận thấy rằng nếu một người được đánh giá là ưa nhìn thì chúng ta có xu hướng tin tưởng rằng họ có những tính cách tích cực và thông minh.
Xem thêm: Hiệu ứng Diderot- Hành Vi Tiêu Xài Theo Cảm Hứng
Một nghiên cứu thậm chí còn phát hiện rằng các bồi thẩm viên thường ít tin rằng những người đẹp trai, xinh xắn có hành vi phạm tội.
2. Hiệu ứng trong đời sống
Trong lớp học, các giáo viên có thể bị hiệu ứng này ảnh hưởng đến việc đánh giá học sinh. Ví dụ, một học sinh có cách cư xử tốt cũng thường được giáo viên cho rằng là người thông minh, siêng năng trước khi giáo viên bắt đầu đánh giá năng lực cụ thể.
Bên cạnh đó, khi hiệu ứng hào quang xảy ra, chúng có thể làm ảnh hưởng đến việc đánh giá học sinh của giáo viên trên một vài phương diện, thậm chí là điểm số của học sinh.
Hiệu ứng có thể ảnh hưởng đến cách giáo viên đối xử với học sinh và cũng đồng thời là việc sinh viên đánh giá về giáo viên
Hiệu ứng này có thể ảnh hưởng đến cách giáo viên đối xử với học sinh và cũng đồng thời là việc sinh viên đánh giá về giáo viên. Một nghiên cứu chỉ ra rằng một giáo viên ấm áp và thân thiện thường được đánh giá là hấp dẫn, lôi cuốn và dễ thương hơn.
Trong môi trường làm việc, hiệu ứng hào quang ảnh hưởng đến việc đánh giá công việc của cấp trên với cấp dưới.
Xem thêm: Những vấn đề liên quan đến thuyết hành vi
Trong thực tế, hiệu ứng halo là nguyên nhân dẫn đến sự thiên vị phổ biến nhất trong đánh giá hiệu quả. Cấp trên có thể đề cao một đặc điểm duy nhất của nhân viên, chẳng hạn như sự nhiệt tình. Điều này hoàn toàn có thể khiến các đánh giá còn lại trở nên tích cực hơn do ảnh hưởng của hiệu ứng này.
Ví dụ cụ thể như: mặc dù nhân viên này có thể thiếu kiến thức cần thiết hay khả năng để hoàn thành tốt công việc nhưng nếu anh ta thể hiện được sự nhiệt tình, cấp trên sẽ vui vẻ đánh giá hiệu suất làm việc của anh ta cao hơn kiến thức hoặc khả năng vốn có.
Các ứng viên cũng dễ cảm nhận được tác động của hiệu ứng này. .
Các nhân viên tiếp thị có thể tận dụng lợi thế của hiệu ứng hào quang để bán sản phẩm và dịch vụ. Khi một người nổi tiếng trở thành đại diện thương hiệu cho một sản phẩm cụ thể, đánh giá tích cực của cộng đồng về cá nhân đó có thể ảnh hưởng đến nhận thức của người tiêu dùng về bản thân sản phẩm.
Xem thêm: 3 Học Giả Hàng Đầu Của Trường Phái Tâm Lý Học Hành Vi
Các ứng viên cũng dễ cảm nhận được tác động của hiệu ứng này. Nếu nhà tuyển dụng cảm thấy ứng viên hấp dẫn hay dễ nhìn, họ cũng dễ đánh giá cá nhân đó là một người thông minh, có năng lực và trình độ chuyên môn hơn so với những người có ngoại hình kém hơn
Một ấn tượng tổng thể của bạn về một cá nhân có thể ảnh hưởng đến đánh giá của bạn về các đặc điểm khác. Hãy tìm hiểu về hiệu ứng hòa quang này và đừng để nó làm ảnh hưởng đến nhận thức và quyết định của chính bạn.
_Nguồn sưu tầm_
Về lại chuyên mục: TÂM LÝ HỌC HÀNH VI
